Tín ngưỡng thờ Mẫu, một nét đẹp văn hóa độc đáo của dân tộc Việt Nam, từ lâu đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tâm linh của người Việt. Nổi bật trong hệ thống thần linh phong phú của đạo Mẫu là hình ảnh các bà chúa. Cùng Tâm Linh QH tìm hiểu các bà chúa trong đạo Mẫu, những vị thần linh uy nghi, đại diện cho sức mạnh vô biên của Mẹ hiền trong bài viết dưới đây.
Các Bà Chúa Trong Đạo Mẫu
Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên – Thiên Thanh Công Chúa
Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên là vị nữ thần tối cao trong hệ thống thờ Tam Phủ, được tôn xưng với nhiều danh hiệu cao quý như Mẫu Thượng Thiên, Thanh Vân Công Chúa, Lục Cung Vương Mẫu, Mão Dậu Công Chúa, Cửu Trùng Thánh Mẫu, Cửu Trùng Thánh Mẫu, Thiên Thanh Công Chúa. Mẫu Đệ Nhất Thiên Thiên mặc y phục màu đỏ rực rỡ, ngồi chính giữa ba vị Mẫu.
Nhiều ý kiến cho rằng, Mẹ Cửu Trùng chính là hiện thân của Cửu Thiên Huyền Nữ – vị nữ thần huyền bí và linh thiêng trong văn hóa Trung Hoa. Tuy nhiên, trong tín ngưỡng của người Việt Nam, Mẹ Cửu Trùng được tôn thờ như vị Thánh Mẫu ngự tại chín tầng mây, cai quản thiên cung và Lục Cung sáu viện là người có căn Mẫu Thượng Thiên. Bên cạnh danh hiệu Mẹ Cửu Trùng, Ngài còn được gọi là Bán Thiên Công Chúa.
Đền Mẫu Cửu Trùng tọa lạc tại thôn Bằng Sở, xã Ninh Sở, Thường Tín, Hà Nội, là nơi diễn ra lễ hội truyền thống vào ngày mùng 9 tháng 9 âm lịch hàng năm.
Mẫu Địa Nhị Tiên – Liễu Hạnh Công Chúa
Theo tín ngưỡng Tam Tòa Thánh Mẫu, Mẫu Địa Nhị Tiên không phải là Mẫu Đệ Nhất Thiên Tiên Thánh Mẫu. Công chúa Quỳnh Hoa, con gái Ngọc Hoàng, ba lần giáng trần nơi trần thế:
- Lần thứ nhất, bà sinh ra ở nhà họ Phạm, tên Phạm Thị Tiên Nga ở Quảng Nạp, Ý Yên Nam Định.
- Lần thứ hai giáng sinh, Mẫu Thượng Ngàn mang tên Lê Thị Thắng, nhan sắc tuyệt trần, đức hạnh vẹn toàn. Nàng kết duyên cùng Trần Đào Lang, nhưng cuộc sống hạnh phúc chỉ kéo dài đến năm 21 tuổi khi Mẫu lâm bệnh nặng và về trời.
- Lần thứ ba, bà giáng trần tại Nga Sơn, Thanh Hóa, sau hơn một năm rồi mới hồi tiên.
Mẹ Liễu Hạnh – Vị Thánh Mẫu hiển linh giúp dân, được sắc phong “Mã Hoàng Công Chúa, Thượng Đẳng Tối Linh Tôn Thần”.
Mẫu Địa Nhị Tiên, vị Mẫu thứ hai trong Tứ Phủ Thánh Mẫu, được thờ phụng tại nhiều nơi trên khắp cả nước. Tuy nhiên, những địa điểm sau đây được xem là những nơi linh thiêng nhất, gắn liền với sự tích và dấu ấn
Thánh Mẫu: Phủ Nấp – Phủ Quảng Cung Đệ Nhất. Quần thể Phủ Dày: Phủ Công Đồng, Phủ Thiên Hương, Phủ Vân Cát, Phủ Bóng, Phủ Tổ, Phủ Giáp Ba, Đền Khởi Thánh và lăng Mẫu.
- Tiếp đến Đền Đồi Ngang – Phố Cát: Nơi được cho là Mẫu giáng trần lần thứ ba, gắn liền với truyền thuyết Mẫu giúp dân diệt trừ yêu quái, bảo vệ mùa màng.
- Đền Sòng: Tọa lạc trên ngọn núi Sòng, được xem là nơi Mẫu tu hành và hiển linh. Đền thờ thu hút đông đảo du khách đến tham quan và cầu bình an, may mắn.
- Phủ Tây Hồ: Nằm bên bờ Hồ Tây thơ mộng, Phủ Tây Hồ là nơi thờ Mẫu linh thiêng, thu hút nhiều người dân địa phương và du khách đến cầu tài lộc, sức khỏe.
- Đền Rồng : Nổi tiếng với kiến trúc độc đáo và giá trị văn hóa, lịch sử lâu đời, Đền Rồng là nơi thờ Mẫu cùng nhiều vị thần linh khác.
- Đền Dâu: Một trong những di tích lịch sử và văn hóa quan trọng của tỉnh Phú Thọ, Đền Dâu thờ Mẫu Liễu Hạnh cùng nhiều vị thần linh khác.
Ngày hội của Mẫu Địa Nhị Tiên vào ngày mùng 3 tháng 3 âm lịch, Phủ Dầy và các đền, phủ thờ Mẫu Liễu Hạnh trên khắp cả nước.
Mẫu Đệ Tam Thoải Cung
Mẫu Đệ Tam Thoải Cung, vị nữ thần cai quản miền sông nước, còn được biết đến với nhiều danh xưng cao quý như: Xích Lân Công Chúa, Thủy Tiên Công Chúa, Động Đình Công Chúa Ngọc Hồ Thần Nữ, Mẫu Đệ Tam Thủy Cung, Thủy Cung Thánh Mẫu.
Mẫu Thoải, vị nữ thần linh thiêng trong tín ngưỡng dân gian Việt Nam, được tôn thờ từ lâu đời với vai trò quan trọng trong việc cai quản miền sông nước.
Thánh Mẫu Thoải Phủ là con gái của Vua Bát Hải Thủy Quốc Động Đình, nàng đã gặp gỡ và đem lòng yêu Kính Xuyên, một chàng trai nho nhã, tuấn tú. Họ kết duyên phu thê, nhưng hạnh phúc ngắn chẳng tày gang. Tiểu thiếp Thảo Mai của Kính Xuyên vì ghen tuông mà vu oan cho công chúa thất tiết. Kính Xuyên mù quáng tin lời Thảo Mai, đã nhẫn tâm đóng cũi và bỏ công chúa lên rừng cho thú dữ ăn thịt.
Sau khi bị Kính Xuyên vu oan và bỏ rơi, Mẫu Thoải Phủ được thú rừng che chở tại nơi rừng sâu. Nơi đây, Bà được các loài thú quý mến, mang hoa quả đến dâng, thể hiện sự yêu thương và kính trọng đối với Bà.
Nơi thờ Mẫu Đệ Tam Thoải nổi tiếng nhất phải kể đến đền Mẫu Thác Hàn Sơn ở Hà Trung, Thanh Hóa. Ngôi đền linh thiêng này tọa lạc ngay cạnh dòng sông Lèn thơ mộng, thu hút đông đảo du khách và người hành hương đến tham quan, chiêm bái mỗi năm.
Lễ hội Đền Mẫu Thác Hàn Sơn được tổ chức long trọng vào ngày mùng 10 tháng 6 âm lịch hàng năm tại đền Mẫu Thác Hàn Sơn, xã Triệu Lộc, huyện Hậu Lộc, tỉnh Thanh Hóa.
Mẫu Đệ Tứ Nhạc Tiên – Sơn Lâm Công Chúa
Mẫu đệ Tứ Nhạc Tiên được tôn thờ với nhiều danh xưng khác nhau như Diệu Tín, Lê Mại Đại Vương, Bạch Anh Công Chúa Quản Chưởng Sơn Trang triều Mường, Bà Chúa Sơn Trang, Lâm Cung Thánh Mẫu, Bà Chúa Thượng Ngàn, Mẫu Thượng Ngàn, Diệu Nghĩa Thiền Sư.
Trong hệ thống thờ Tam Phủ, Mẫu Liễu Hạnh là vị Mẫu đệ nhất, được tôn kính và thờ phụng ở vị trí cao nhất. Tiếp theo đó là Mẫu Đệ Nhị Thượng Ngàn và Mẫu Đệ Tứ Nhạc Tiên.
Thánh Mẫu đệ tứ Nhạc Tiên đã giáng sinh. Mẫu là tiền kiếp của công chúa Quế Hoa Mị Nương, con gái vua Hùng Vương thứ 6. Khi Hoàng Hậu sinh hạ Quế Hoa, vì quá đau nên đã dựa vào cành quế, hương thơm thanh tao của hoa quế như ôm ấp lấy nàng công chúa bé bỏng. Vua Hùng Vương cảm nhận được sự đặc biệt của đứa con, đặt tên cho nàng là Quế Hoa.
Sau khi sinh hạ công chúa Quế Hoa, Hoàng Hậu đã qua đời. Công chúa Quế Hoa mồ côi mẹ từ nhỏ, lớn lên với bao gian truân, vất vả. Nàng thương nhớ mẹ và quyết tâm đi tìm mẹ. Nàng cùng 12 thị nữ lặn lội vào rừng sâu, nơi đây nàng gặp được lão tổ truyền đạo và chính thức bước vào con đường tu hành.
Sau khi giáng sinh lần thứ hai, Mẫu Thượng Ngàn đã nhiều lần hiển linh để dạy dỗ người dân cách trồng trọt, làm nương rẫy, đi rừng, làm ruộng bậc thang. Bà được người dân tôn sùng là “Diệu Tín Thuyền Sư Diệu Nghĩa Tàng Hình”, hay “Bạch Anh Trưởng Quản Đỉnh Thượng Cao Sơn Thần Nữ Cao Mường Sơn Triều”.
Lời Kết
Các vị thánh mẫu với những câu chuyện truyền thuyết, những phẩm chất và quyền năng riêng, đã gieo vào lòng người những niềm tin và hy vọng tốt đẹp. Họ như những ngọn đuốc soi sáng con đường tâm linh, giúp con người hướng thiện, sống an lành và hạnh phúc.
